HISTORIA

W miejscowości Breń znajduje się malowniczo położony, zabytkowy zespół dworsko-parkowy, który jest świadectwem zamożności i potęgi rodów szlacheckich naszego regionu. Twórcą breńskich dóbr ziemskich był Piotr Breński herbu Półkozic. Następnymi właścicielami tych majątków byli Rozemberscy, Odrowążowie, Świerczkowscy, Szafrańcowie, Cikowscy, Ossolińscy i Zebrzydowscy. Po zaślubinach córki Mikołaja Zebrzydowskiego z Janem Karolem Czartoryskim klucz breński stał się własnością korecko-oleksińskiej linii książąt Czartoryskich. Miejsce to szczególnie przez nich upodobane stało się ich małopolską rezydencją. Stanisław Czartoryski, wielki łowczy koronny, wzniósł tutaj pałac, a jego syn Józef, w latach 1750-1760, założył przepiękny ogród w stylu francuskim o powierzchni 15 hektarów. Całość została skomponowana przez słynnego wiedeńskiego projektanta ogrodów Pfaffingera, który również kierował wszystkimi pracami. Efekt był olśniewający, gdyż ogród ten bardzo szybko wysławił Breń na całą Galicję. Świadczy o tym wpis geografa i heraldyka Ewarysta Kuropatnickiego z 1786 r. w dziele pt. „Geografia albo dokładne opisanie Królestwa Galicyi i Lodomeryi”, iż Bryń. Wieś xiążąt Czartoryskich; najpiękniejszy ogród w całej Galicyi ma w sobie”. Wówczas było to olbrzymie geometryczne założenie na planie trzech prostokątów, gdzie na osi głównej znajdował się gaik, a na osi poprzecznej labirynt, otoczony kanałem wypełnionym wodą, nad którym znajdował się mostek, łączący park z pałacem. W ścianie gaiku znajdowały się nisze, w które wkomponowano mitologiczne rzeźby. Między niszami było wejście do czterech zielonych gabinetów, gdzie trzy tworzyły główną kolumnę, natomiast czwarta, związana z osią labiryntów, była otoczona kanałem. Osie krzyżowały się w środku półkola zakreślającego linie gaiku.

W 1786 r. baron Jan Konopka herbu nowina zakupił klucz breński od księcia Czartoryskiego, stając się właścicielem nie tylko zespołu dworsko-parkowego, ale i wsi: Breń, Dąbrówki, Smęgorzów, Gruszów, Ćwików, Nowa Wieś, Olesno, Swarzów, Gorzyce, Adamierz, Brnik i Wiewiórka. Ponieważ pałac wybudowany w czasach Stanisława Czartoryskiego już nie istniał (spłonął pozostawiając po sobie jedynie fragment ściany) Jan Konopka na przełomie XVIII i XIX w. przystąpił do budowy dworu by na stałe osiedlić się w Brniu. Ostatnimi właścicielami Brnia do 1945 r. byli Jan Franciszek Stanisław Konopka i jego syn Feliks Ignacy Leon Konopka, natomiast właścicielem oddalonej o 2 kilometry „Owczarni” Jan Feliks Maria Konopka. W tym okresie została założona również aleja dojazdowa między majątkami Konopków w Brniu i dawnym folwarkiem „Owczarnia” w Oleśnie, zwana „Aleją Sobieskiego” (nazwa pochodzi od legendy, według której Jan III Sobieski odpoczywał w breńskim parku podczas wyprawy na Wiedeń). Liczącą 2 kilometry aleję tworzą najstarsze w regionie okazy dębów liczących ponad 500 lat. W 1920 r. Jan Franciszek Konopka podzielił majątek między swoich synów i córkę. I tak Feliks otrzymał dziedziczne dobra Breń, na które składały się: gospodarstwo w Brniu, folwark Ulinów/Julinów/ (Dąbrówki Breńskie), las w Podborzu, dwór wraz z ogrodem francuskim i parkiem angielskim, stawy i młyn. Jako właściciel ziemski Feliks Konopka wprowadzał nowoczesne maszyny i uprawy, a nawet założył pierwszą w powiecie pieczarkarnię. Jak przystało na ziemianina kochał polowania i konie. W swoim majątku prowadził hodowlę koni rasy małopolskiej. Park w swojej świetności dotrwał do II wojny światowej. Konopkowie byli ostatnim rodem dziedziczącym zespól dworsko-pałacowy (do 1945 r.). Ciekawą pamiątka po Feliksie Konopce jest dąb „Feliks” zasadzony przez jego rodziców, obok dworu, w 1888 r. w dniu jego urodzin. O wyjątkowym charakterze parku w Brniu świadczy fakt umieszczenia w „Encyklopedii Staropolskiej” Aleksandra Brucknera z 1937 r. pod hasłem „ogrody”, fotografii ogrodu, pośród przykładów najpiękniejszych ogrodów i parków polskich. Ciekawym wydarzeniem historycznym jest fakt, że Stefan Czarniecki miał konferować z posłami szwedzkimi na terenie breńskiego ogrodu francuskiego. Przez długie lata brak odpowiednich środków finansowych na odnowę oraz zabezpieczenie tego zabytku powodował degradację i zniszczenie. Samorząd Powiatu Dąbrowskiego w celu uchronienia tej perły architektury dworsko-parkowej, postanowił odnowić zabytek, przeznaczając go pod działalność kulturotwórczą. Odnowiono część ogrodu francuskiego, wyremontowano kanały parkowe wytyczając nowe labirynty, odnowiono mostek, zaadaptowano na cele kulturowe Pałac Konopków i budynek dawnej stajni Koni Cugowych, w których swoją siedzibę znalazły powiatowe instytucje kultury: Centrum Polonii-Ośrodek Kultury, Turystyki i Rekreacji i Powiatowa Biblioteka Publiczna. Skutecznie pozyskiwane na ten cel fundusze zewnętrzne sprawiają, że ten niezwykły obiekt powoli odzyskuje swoją świetność i dawny blask. Kompleks parkowy jest wspaniałym miejscem na rodzinne spacery.

Centrum Polonii-Ośrodek Kultury, Turystyki i Rekreacji to powiatowa instytucja kultury, która rozpoczęła działalność w obiektach zespołu dworsko-parkowego w Brniu we wrześniu 2009 r. Utworzenie takiego ośrodka skupiającego Polonię, który jest jedynym tego typu miejscem w regionie, łączy w sobie dwa aspekty z jednej strony ratowanie cennego zabytku przed całkowitą degradacją, z drugiej zaś strony wykorzystanie go na cele kulturalno-rekreacyjne i stworzenie ośrodka integrującego Polonię z całego świata.

Instytucja ta jest miejscem spotkań, prowadzenia działalności kulturalnej, przekazywania tradycji i integracji zarówno kulturalnej jak i gospodarczej. Podstawowym celem jej funkcjonowania jest promocja powiatu dąbrowskiego oraz walorów regionu, których wykorzystanie może stać się elementem jego rozwoju i szansą na poprawę warunków życia mieszkańców, a także współpraca ze środowiskami polonijnymi.